مرگ جاهلینشناختن امام زمان خود به معنی عدم ارتباط با امام است و عدم ارتباط با امام یعنی قطع پیوند هدایت با خداوند و این همان مرگ جاهلیت و خروج از دین و گمراهی است و امام صادق (علیه‌السلام) در جواب سۆال از چگونگی از معنای جاهلیت فرمودند: منظور از آن، جاهلیت کفر و نفاق و گمراهی است. ۱ - مردن بدون شناخت پیشوای حقدرباره مسئله نشناختن امام و مرگ جاهلی به روایاتی اشاره می‌شود: ۱.۱ - روایتی از معاویة بن وهبمعاویة بن وهب گوید: شنیدم از امام جعفر صادق (علیه‌السلام) فرمود که رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌وآله) فرمود: «من مات لا یعرف امامه مات میتة جاهلیة» «هرکس بمیرد، در حالی که امام خودش را نمی‌شناسد، به مرگ جاهلی مرده است». ۱.۲ - روایتی از عثمان عمریمحمد بن عثمان عمری گوید: از پدرم شنیدم که می‌گفت: «من در حضور ابومحمد حسن بن علی (علیهماالسلام) بودم. از آن حضرت دربارۀ این خبر که: « زمین تا روز قیامت از حجت خداوند سبحانه و تعالی بر خلقش خالی نیست و هر کس بمیرد و امام زمانش را نشناسد، به مرگ جاهلی مرده است.» پرسیده شد؛ فرمود: «إنّ هذا حقّ کما أنّ النّهار حقّ؛ به راستی این درست است؛ چنان‌که روز درست است». به او عرض شد: «ابنی محمّد و هو الامام و الحجّة بعدی من مات و لم یعرفه مات میتة جاهلیة أما إنّ له غیبة یحار فیها الجاهلون و یهلک فیها المبطلون و یکذب فیها الوقّاتون ثمّ یخرج فکأنّی أنظر إلی الاعلام البیض تخفق فوق رأسه بنجف الکوفة»؛ [۳]
ابن بابويه، محمد بن علي (شیخ صدوق)، کمال الدین و تمام النعمة، ج۲، ص۸۱، ح۸.
«ای فرزند رسول خدا! حجت و امام بعد از شما کیست؟» فرمود: «پسرم، محمد او امام و حجت بعد از من است. هرکس بمیرد و او را نشناسد، به مرگ جاهلی مرده است. آگاه باشید برای او غیبتی است که نادانان در آن سرگردان می‌شوند و اهل باطل در آن هلاک می‌گردند و کسانی که برای آن، وقت معین کنند، دروغ می‌گویند. سپس خروج می‌کند و گویی به پرچم‌های سپیدی می‌نگرم که بر بالای سر او در نجف کوفه در اهتزاز است». ۲ - مراد از مرگ جاهلیمرگ جاهلی، یعنی، مردن بدون شناخت خدا و رسول او (صلي‌الله‌عليه‌وآله) کسی که امام زمان خود را نشناسد، در واقع از گمراهی زمان جاهلیت که خدا و پیغمبر (صلي‌الله‌عليه‌وآله) را نمی‌شناختند، خارج نشده است؛ بنابراین اگر معرفت خدا و رسول او، به معرفت امام زمان (عجل‌الله‌تعالی‌فرجه‌الشریف) نینجامد، برای انسان سودی نخواهد داشت و او را دین‌دار نمی‌کند. ۲.۱ - بیان یک روایتشخصی از امام صادق (علیه‌السلام) پرسید: منظور از جاهلیت، جهل مطلق و دربارۀ همه چیز است یا فقط نشناختن امام است؟ آن حضرت فرمود: «جاهلیة کفر و نفاق و ضلال؛ جاهلیت کفر و نفاق و گمراهی است». پس نتیجۀ عدم شناخت امام زمان (عجل‌الله‌تعالي‌فرجه‌الشريف)، کفر و نفاق و گمراهی است. ۳ - مراد از ضلال، کفر و نفاقالبته ممکن است نشناختن، در اثر عدم معرفی امام زمان (عجل‌الله‌تعالي‌فرجه‌الشريف) از سوی خدا باشد (بدون کوتاهی خود شخص). این حالت ضلال نامیده می‌شود و مرادف با استضعاف است. در این حالت، شخص مقصر نیست؛ ولی به هرحال از هدایت الهی و دین‌داری محروم شده است. حالت کفر و نفاق، مربوط به شخصی است که معرفی الهی برایش صورت گرفته؛ ولی او در پذیرفتن آن کوتاهی کرده است. این، دو حالت دارد: یا انکار و عدم تسلیم خود را به صراحت ابراز می‌دارد که کفر نامیده می‌شود یا آن را مخفی می‌دارد که نفاق است. در هر سه صورت، شخص، از مسیر عبودیت خداوند سبحانه و تعالی دور افتاده و سرانجام نیک نخواهد داشت؛ پس شناخت و پیروی از امامان معصوم (علیهم‌السلام)، نه از باب تعبد که به حکم عقل است؛ چراکه انسان خداشناس راهی به سوی خدا ندارد، مگر از طریقی که خود خداوند سبحانه و تعالی قرار داده است. جز از این راه، نمی‌تواند از رضا و خشم الهی آگاه شود. مراجعۀ مردم به ائمۀ اطهار (علیهم‌السلام)، از باب مراجعۀ نادان به داناست. این یک حکم عقلی است؛ هم‌چنان که عاقل در امور مادی و دنیایی خود، به دانا و متخصص آن مراجعه می‌کند، در امور معنوی و غیر مادی نیز عقل همین‌گونه حکم می‌کند. [۶]
بنی‌هاشمی، سید محمد، معرفت امام عصر (علیه‌السلام)، ص۱۱۱ (با تصرف).
۳.۱ - روایتی از اهل سنتالبته در روایت‌های اهل سنت، به جای معرفت امام، داشتن امام ذکر شده است. آنان از رسول گرامی اسلام (صلی‌الله‌علیه‌وآله) نقل کرده‌اند که فرمود: هرکس بمیرد و حال آن‌که امام نداشته باشد، به مرگ جاهلیت از دنیا رفته است. ۴ - پانویس
۵ - منبعفرهنگنامه مهدویت، سلیمیان، خدامراد، ص۳۹۱، برگرفته از مقاله «مرگ جاهلی». |